متن این قرارداد‌ها و ضمیمه‌های آن از صفحه‌های بی‌شماری تشکیل می‌شود.
این امر نیاز به برگزاری مذاکرات و بحث‌های طولانی در مورد هر قرارداد و فراز و نشیب‌های فراوان در مراحل امضای نهایی آنها را توجیه می‌کند. باید توجه کرد که به‌رغم همه دقت و تلاشی که برای نهایی شدن این قرارداد‌ها صورت می‌گیرد این قرارداد‌ها همواره با مخالفت و اعتراض و ایراد و انتقاد نیز مواجه می‌شود.
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان که هند نیز قرار است به آن بپیوندد نیز از جمله این قرارداد‌ها است. این قرارداد نیز شاهد برگزاری مذاکرات و اعلام و انتشار گزارش‌های متعدد از نهایی شدن آن را به دنبال داشته است.
در حال حاضر شاهد برگزاری مذاکرات متعدد و حضور مکرر مقامات و هیات‌های مذاکره‌کننده در ایران و اسلام آباد هستیم. این مذاکرات به‌رغم توافق 2 کشور در زمینه نکات اصلی قرارداد که قیمت و دوره زمانی بازنگری قیمت و برخی موارد مهم دیگر است همچنان در مورد برخی ضمایم ادامه دارد.
آنچه اهمیت دارد این است که هر2 کشور به نهایی شدن این قرارداد و اجرایی شدن آن متعهدند و با نهایی شدن 2 قرارداد خرید و فروش گاز میان شرکت‌های گاز 2کشور باید در انتظار اعلام زمان امضای قرارداد بین 2 دولت بود که قرار است تا پایان ماه جاری به امضاء برسد. مسئله حضور هند، بحث داغ این طرح است.
بر این اساس در جریان حضور هیات پاکستانی در مذاکرات اخیر در تهران گفت‌وگوی مطبوعاتی با آنان انجام شد که متن خلاصه‌ای از آن برای آگاهی علاقه‌مندان منتشر می‌شود.
در این گفت‌وگو فاروق قیوم معاون وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان و مختار احمد، مشاور نخست‌وزیر این کشور، مواضع پاکستان را در مورد این طرح و عضویت هند، تشریح کرده اند.
- مشکلات اصلی میان پاکستان و هند چیست آیا پاکستان شرایط سختی برای آنان گذاشته که هند تمایل به ادامه مذاکرات ندارد. آیا پیشنهاد ترانزیت گاز از پاکستان به چین نیز به همین علت مطرح شده است؟
فاروق قیوم: ما به یک قرار داد 3 جانبه در این مذاکرات متعهد هستیم. من نمی‌توانم از جانب هند دلایل آنان را برای نپیوستن به مذاکرات توضیح دهم ولی آنان را دعوت کردیم و علاقه‌مندیم که آنان در مذاکرات حاضر شوند، اما مشکلات داخلی به آنان اجازه نمی‌دهد و برای تصمیم‌گیری با مشکل مواجه هستند.
با همه این مسائل هرگاه آنان مایل باشند، می‌توانند به مذاکرات بپیوندند و ما آماده هستیم امکان عبور گاز به هند را فراهم کنیم.
- آیا پاکستان پیشنهاد مناسبی در مورد حق ترانزیت گاز به آنان داده است؟
فاروق قیوم: ما طبق استاندارد‌های جاری در جهان مذاکره می‌کنیم. توافق پایدار زمانی است که منافع دو طرف تأمین شود و ما بر اساس شرایطی که در بازار جهان قابل قبول است توافق خواهیم کرد.
همان‌گونه که با ایران مذاکره کرده‌ایم. تلاش بسیاری در این روزها بین ما و طرف‌های ایرانی در جریان است و این نشانه آن است که توافقی که به دست می‌آید منافع دو طرف را تأمین خواهد کرد. در این زمینه با هند نیز آماده توافق در همه زمینه‌ها هستیم.
در مورد ترانزیت گاز به چین نیز اگر دولت چین نیز تمایل داشته باشد و گاز مورد نیاز تأمین شود ما آماده هستیم که در این زمینه مشارکت کنیم. اگر امکانات ترانزیت گاز به هند فراهم شود ما خوشحال خواهیم شد که برای چین هم عملی شود.
رئیس‌جمهوری و نخست وزیر پاکستان بارها تأکید کرده‌اند که پاکستان آماده است که به گذرگاهی برای انرژی در منطقه تبدیل شود.
مختار احمد: من در مورد چند نکته در سخنان آقای فاروق قیوم تأکیداتی دارم.
نخست اینکه ما مذاکرات دو جانبه‌ای با ایران داریم و هند می‌تواند دوجانبه برای خرید گاز از ایران تلاش کند.
مسئله دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که برخی تأکید کرده‌اند که مسئله ترانزیت مانع پیشرفت مذاکرات ما با هند است ولی من اینجا تأکید می‌کنم که مسئله حق ترانزیت مانع هند نیست.
ما در مورد ترانزیت گاز با هند مسئله‌ای نداریم و این مشکلی نیست که باعث تعلل هند شده است.
ما علاقه‌مندیم که گاز از طریق پاکستان با مناسب‌ترین قمیت‌‌های قابل قبول جهانی به هند ارسال شود و این مواضع را به اطلاع مقامات هندی رسانده‌ایم و گلوگاه مذاکرات این نیست.
- آیا تحولات سیاسی جاری در پاکستان می‌تواند در قرارداد صادرات گاز مؤثر باشد و اگر قراردادی میان ایران و پاکستان به امضاء برسد تضمینی برای اجرایی شدن دارد؛ با توجه به اینکه در حال حاضر حالت فوق‌العاده در پاکستان اعلام شده و برخی قوانین معلق شده است.
فاروق قیوم: من باید تأکید کنم که قانون اساسی تعلیق نشده و برخی قوانین معلق و متوقف شده است مجالس علیا و سفلای پاکستان در حال انجام وظیفه هستند و دولت و رئیس‌جمهوری در حال کارند و در شرایط قانونی به کار خود ادامه می‌دهند.
این مسئله‌ای نیست که در اعتبار این قرارداد مؤثر باشد و امضای قرارداد هیچ مشکلی ندارد و برادران ایرانی نیز در این زمینه آگاهی کامل دارند.
مختار احمد: حضور ما با این هیات بزرگ و مذاکراتی که در جریان است نشان دهنده این است که ما مشکلی نداریم و مذاکرات در شرایط عادی ادامه دارد.
- آیا فشارهای آمریکا در این قرارداد مؤثر نیست و در اجرایی شدن آن پس از امضاء و اجرای سریع آن نقشی نخواهد داشت؟
مختار احمد: قرارداد‌هایی که امضاء می‌شود شامل چند قرارداد است؛ 2قرارداد فروش و خرید گاز است که بین 2شرکت تجاری انجام می‌شود. و از سوی مدیران شرکت‌ها امضاء می‌شود و قرارداد دیگر میان سران 2کشور امضاء می‌شود که قرارداد چارچوب اجرایی میان 2دولت است.
پس از نهایی شدن 2قرارداد ما در انتظار قرارداد بعدی هستیم که به‌زودی عملی می‌شود که امیدواریم اواخر ماه جاری میلادی امضاء شود.
در مورد فشارهایی که در مورد آن پرسیدید باید بگویم که این قرارداد در جهت منافع پاکستان است و برای دست یابی به آن مدت طولانی است که مذاکرات انجام داده‌ایم و علاقه‌مند به اجرای آن هستیم و این تعهد و علاقه‌مندی تا به انتها ادامه می‌یابد.
فاروق قیوم: طرفین برای اجرایی شدن قرارداد تلاش و همت فراوانی کردند و ما امید واریم که این قرارداد هرچه زودتر عملی شود و تحت فشاری نیستیم.
- گفته می‌شود که پاکستان هزینه ترانزیت را برای هند افزایش داده است و به همین دلیل هند در حضور در مذاکرات تردید کرده است؟
مختار احمد: باید تأکید کنم که این‌گونه نیست. این پاسخ ساده به این سؤال است. ما براین عقیده‌ایم که به‌سود طرح است که هند به طرح بپیوندد و همه تلاش‌مان براین استوار است.
مذاکرات در این زمینه انجام شده است و در مورد هزینه حمل و ترانزیت با هند به آنان اطمینان داده‌ایم که همه گونه همکاری را براساس قیمت‌های جهانی قابل قبول انجام می‌دهیم.
من در مورد قیمت‌های مورد مذاکراه نمی‌توانم رقم خاصی بدهم ولی هند پیشنهادی در مورد قیمت ترانزیت داد و با بررسی آن، پیشنهاد خودمان را داده‌ایم. هند هنوز پاسخی نداده است و مذاکرات خاتمه نیافته است. ما امیدواریم که بزودی این مسئله حل شود.
برخی منابع اعلام کرده‌اند که سه جانبه نشدن قرارداد توجیه اقتصادی طرح راه کاهش می‌دهد چه پاسخی به این نکته می‌دهید. علاوه براین آیا زمان بندی که برای اجرایی شده طرح اعلام شده که تا سال 2012 است با توجه به اینکه پاکستان پیش از این تاریخ به انرژی حتی بیش از گازی که از ایران قرار است تحویل بگیرد نیاز دارد منافع پاکستان را تأمین می‌کند؟
فاروق احمد: این طرح بدون هند اقتصادی است، ولی با حضور هند اقتصادی‌تر می‌شود. به هر ترتیب شکی نیست که 2جانبه هم اقتصادی است.
در این مورد که نیاز ما به انرژی عاجل است باید بگویم که پاکستان به انرژی نیاز دارد، با توجه به رشد اقتصادی که در پیش داریم به انرژی نیاز داریم در حال حاضر برای تأمین انرژی صنعت و نیروگاه‌ها از سوخت‌های مایع استفاده می‌کنیم. امیدواریم که هرچه زودتر طرح عملی شود و اگر امروز عملی بود نیازداشتیم و آماده دریافت گاز هستیم.
- صادرات گاز به چین اگر قرار باشد عملی شود چگونه عملی می‌شود؟
مختار احمد: در حال حاضر قرار است که گاز از ایران به مرز پاکستان تحویل شود و از این طریق به هند ارسال شود. ما از هند تقاضای حق حمل و ترانزیت کرده‌ایم که عملی شود. این مسئله به‌طور طبیعی در مورد چین هم به همین شکل انجام خواهد شد.
- در مورد نیاز به انرژی در پاکستان و پیگیری طرح واردات گاز از ترکمنستان چه اقدامی انجام شده است؟
مختار احمد: پاکستان به انرژی نیاز دارد جمعیت این کشور 160 میلیون نفر است و اقتصاد ما در سال بیش از 7 درصد رشد دارد و نیاز به انرژی در کشور ما سالانه 10 در صد افزایش می‌یابد در 20 سال آینده در انتظار رشد تقاضای انرژی تا 4برابر هستیم.
بنابراین تلاش‌زیادی برای تأمین انرژی انجام می‌دهیم که طرح خط لوله گاز ایران یکی از آنها است. ولی موارد دیگری نیز هست؛ تلاش برای بهره برداری از منابع نفت داخلی، بهره‌برداری از منابع انرژی تجدید‌شونده، بهره‌برداری از ذغال سنگ و غیره علاوه براین از واردات نیز بهره می‌گیریم علاوه بر طرح واردات از ایران در پی واردات گاز از ترکمنستان هستیم.
همچنین طرح‌های ال ان‌جی نیز در کشورما دنبال می‌شود که برای واردات 500 میلیون متر مکعب گاز مایع برنامه‌ریزی کرده‌ایم، البته که در آغاز کار است و از سوی بخش خصوصی دنبال می‌شود.
در پی واردات برق از کشورهای آسیای مرکزی هستیم. در حال حاضر از ایران برق وارد می‌کنیم و در پی واردات بیشتر از ایران هستیم و تلاش‌های فراوانی در دست انجام داریم و به انرژی زیادی نیاز داریم.
